afanasiyevo kültürü ne demek?

Afanasiyevo kültürü (Rusça: Афанасьевская культура) Altay Dağları ve Minusinsk ovası civarında görülen, MÖ 3300 ile MÖ 2500 yılları arasında Kalkolitik Çağ'da var olmuş, Güney Sibirya'da bulunmuş olan en eski arkeolojik kültür. Kültürün ismi bölgede bulunan Afanasiyeva Dağı'ndan () gelmektedir.¹ Altay ve Sayan Dağları'nın kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişmiştir. Avcılık, hayvancılık, taştan ve bakırdan eşyalar yaptıkları kazılar sonucu ortaya çıkmıştır.

Kültür

Toplu mezarlar bu kültürde yaygın olarak kullanılmamıştır.² Afanasiyevo mezarları genellikle tek veya küçük kolektif gömülerden oluşmuş ve ölüler mezarların içerisinde oturur pozisyonda gömülmüşlerdir. Mezar çukurları dikdörtgen veya daire şeklinde kazılmış ve mezarlar çeşitli taşlarla işaretlenmiştir.

Afanasiyevo ekonomisi sığır, koyun ve keçi yetiştirmek üzerine kuruluydu. Aynı zamanda vahşi ve evcil at kalıntılarına da rastlanmıştır. Kültür bölgedeki ilk yemek üreten toplum olmaktadır. Arkeolojik çalışmalarda kemik iğneler, çakmak taşından yapılmış ok uçları ve çeşitli aletler ortaya çıkartılmıştır. Bunlara ek olarak altın, gümüş ve bakırdan oluşan küçük eşyalara rastlanmıştır.³

Diğer toplumlara etkileri

O zamanlarda en çok erken Hint-Avrupa toplumlarında yaygın olan metal kullanımı, at biniciliği, tekerlekli araç kullanımı ve diğer kurgan step toplumlarıyla olan kültürel ilişkiler gibi nedenlerden ötürü Afanasiyevo kültürü genellikle kökensel ve dilsel olarak Hint-Avrupalı şeklinde sınıflandırılmaktadır.⁴ Allentoft & Haak'a göre Afanasiyevo halkı Kurgan hipotezinin de desteklediği üzere Proto-Hint-Avrupalılar olarak da tabir edilen Yamnaya halkı ile genetik açıdan ayırt edilemeyecek kadar yakın olmalıdır.

Günümüzde Afanasiyevo kültürüne mensup erkek bireylerden alınmış 3 adet Y-DNA analizi bulunmaktadır. 3 analizde sonuç olarak test edilmiş tüm bireylerin Yamnaya erkeklerinin çoğunluğunda görülen R1b haplogrubuna ait olduğunu bulmuştur. Buna ilaveten 2 bireyin aynı zamanda R1b haplogrubunun alt grubu olan M269 sekansına sahip olduğu da ortaya çıkmıştır. Bu sekansın en yaygın olduğu toplumlar ise Yamnaya halkı ve modern Batı Avrupalılardır.⁵

Pek çok kaynak, metal ve maden işlemeciliğinin Çin'e, Afanasiyevo kültürü vasıtasıyla geçtiğini öne sürmektedir.⁶⁷

Afanasiyevo kültürünün ilerleyen zamanlarda yerel, orman bazlı ve Hint-Avrupalı olmayan Okunev kültürü tarafından devam ettirildiği düşünülmektedir.⁸ Afanasiyevo kültürünün bulunduğu coğrafya ise Andronovo, Karasuk, Tagar ve Taştık kültürü gibi diğer kültürler tarafından istila edilmiştir.⁹¹⁰

Allentoft aynı zamanda Andronovo kültürünün Tunç Çağı ve erken Demir Çağı arasında gerçekleşmiş ikinci akım Hint-Avrupa göçleri vasıtasıyla Afanasiyevo kültürünün yerine geçtiğini bulmuştur. Tarım havzasındaki mumyaların genetik olarak Yamnaya ve Afanasiyevo kültürü yerine Andronovo kültürüne daha yakın olması da bu savı destekler niteliktedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Diğer Kaynaklar

H. P. Francfort, The Archeology of Protohistoric Central Asia and the Problems of Identifying Indo-European and Uralic-Speaking populations (review ) in: Persée 2003: Archéologie de l'Asie intérieure de l'âge du bronze à l'âge du fer
Einführung in die Ethnologie Zentralasiens Marion Linska, Andrea Handl, Gabriele Rasuly-Paleczek (2003) (.doc version)